Aprendendo como avanzar na xustiza social dende o feminismo: xornadas da AGE-E en novembro de 2016

Lidia Senra e a equipa de Alternativa Galega de Esquerda en Europa trouxéronnos ao País unhas interesantes xornadas de formación e reflexión sobre o papel do feminismo na teima de construír unha Europa xusta.

A eurodeputada abriu as xornadas destacando o escaso avance da presenza das mulleres nas organizacións políticas e sindicais e nas institucións, así como os arrepiantes datos de violencia sobre as mulleres na UE, como amosa unha enquisa recente da Axenciados Dereitos Fundamentais da UE: 1 de cada 3 mulleres declara ter sufrido agresións físicas ou sexuais desde os 15 anos, 1 de cada 10 algunha forma de violencia sexual e aproximadamente un 12% foi violada por un adulto antes de cumprir os 15 anos.

Previamente, a brasileira Eliane de Moura Martins, militante do Projeto Popular para o Brasil e doutoranda en Socioloxía pola Universidade Federal do Río Grande do Sul ofreceu charlas sobre a situación política e social do Brasil en Santiago e Lugo (ver).

En Ourense, Saleta de Salvador Agra fixo un percorrido polo xa máis que bicentenario pensamento feminista, dende a súa “primeira onda”, no periodo das revolucións do s. XVIII, ás novas formas de ciberfeminismo.

Reivindicou Saleta de Salvador todo o legado da filosofía feminista e a pluralidade do movemento, chamando á necesidade de non sobredimensionar os debates intrafeministas cando o importante é combinar todas as formas de loita contra a sociedade patriarcal.

Como exemplo de inicio do ciberfeminismo, un movemento que ten como telón de fondo o neoliberalismo e as posibilidades que ofrece a rede (considerada como “espazo público”) para controlar a comunicación e estabelecer novas relacións comunicativas igualitarias, así como a posibilidade de “poñer en práctica identidades diversas”, amosounos o videoxogo “all new gen”, das Venux Matrix, nunha liña de “feminismo psicanalítico”.

Máis recentes, as accións “all men pannel” en Finlandia, e “Todopirolos”, na Galiza.

No debate posterior á charla, a cuestión da fenda dixital e a escasa participación das precarias na rede (matizado polo feito de que a rede ofrece posibilidades de ser altofalante a estas mulleres; véxase Las Kellys), a cuestión de resignificar as categorías tradicionalmente adscritas á feminidade, a necesidade de ensinar o feminismo na escola (“cando o ensinas, o 90% das rapazas acaban declarándose feministas”, sinalou unha mestra; lembrando que en Brasil o goberno conservador vén de eliminar por lei as discusións de xénero na escola) e a vontade de que as diversidades de debates do feminismo non limiten a loita común.

Traballos de Saleta de Salvador Agra: https://uvigo.academia.edu/SaletadeSalvadorAgra

Alicia Puleo desgranou a historia do Ecofeminismo como corrente minoritaria do feminismo, xurdida dunha visión crítica sobre O segundo sexo, propoñendo Françoise d'Eaubonne, discípula de Simone de Beauvoir, que non só hai virtudes no ámbito do público – asociado ao masculino – senon tamén no ámbito do doméstico, asociado ao feminino, como a “ética do coidado”.

Tradicionalmente veuse asociando muller e natureza, fertilidade, vida... coa intención de facer ás mulleres “menos humanas”, como animais e cousas. O ecofeminismo propón que a masculinidade é tamén unha construción social que debe ser revisada e busca unha transformación da relación entre seres humanos e natureza. Puleo defende un ecofeminismo crítico que evite caer en mistificacións sobre a maternidade. 

Entrevista a Alicia Puleo: http://praza.gal/movementos-sociais/13099/alicia-puleo-as-mulleres-son-as-primeiras-vitimas-do-deterioro-medioambiental/

Foi o feminismo quen primeiro se ocupou dos debates sobre os efectos da contaminación ambiental – que afecta máis ás mulleres, porque o noso corpo funciona como un “bioacumulador químico” - e son as mulleres quen máis participan nas loitas ecoloxistas, como a asasinada Berta Cáceres.

Alicia Puleo coordina o libro Ecologíay Género en diálogo interdisciplinar.

Como remata Lidia Senra as conclusións das xornadas, manteñamos o “soñode lograr que homes e mulleres sexamos socialmente iguais,humanamente diferentes e totalmente libres.”

Fotos: AGE-E.

As leccións da esquerda brasileira, por Eliane de Moura Martins

Foto: AGE-E.

* Nas xornadas de AGE-E.

Eliane de Moura analizou a evolución histórica do Brasil (“que non naceu como nación, senon coma  unha empresa”) para contextualizar os problemas estruturais da sociedade brasileira: a cuestión indíxena irresolta, o traballo asalariado que herdou as condicións da escravitude, o racismo, a violencia e a enorme desigualdade social.

Alertou Eliane de Moura Martins do gran aumento da represión sobre os movementos sociais no Brasil, especialmente sobre o Movemento SemTerra, directamente oposto ao modelo do agronegocio en Brasil, que, ademais de depredar as terras, provoca que, de media, cada persoa brasileira toque a 5 litros de agrotóxicos ao ano.

A militante brasileira advertiu (e as súas reflexións serven para a esquerda europea, na medida que os procesos vividos son globais) de como o neoliberalismo dos 90' acabou por destruír unhas institucións pensadas, na teoría, para o benestar social, chamando, en consecuencia, a procesos constituíntes; tamén alertou dos límites e perigos dos movementos “anticorrupción”, capitalizados pola dereita e/ou o fascismo. Particularmente, no Brasil, o movemento anticorrupción foi deseñado para identificar corrupción-goberno do PT e desaloxar mediante artimañas xurídicas a Dilma do poder. Neste sentido, a esquerda clásica non captou as mobilizacións xuvenís de 2013, mentras que a dereita si o fixo e as canalizou.

En Brasil, o Estado neoliberal previo á victoria de Lula provocou desemprego masivo, pobreza e miseria en masa. Ante esta situación, a esquerda, fronte aos modelos tradicionais partidarios e sindicais – en crise, igual que a base social - implementou campañas concretas, como a distribución de comida en 1993/94, na base do movemento que (dende distintas posicións, moitas críticas) levou a Lula á presidencia do Brasil tras a victoria electoral de 2002.

O PT organizou políticas de distribución da riqueza dende o Estado - nun momento inicial de crecemento económico internacional - e mesmo a esquerda crítica co modelo do PT (contemporizador coas grandes corporacións) defendeu a última campaña de Dilma ante a radicalización das elites brancas e conservadoras (“a bancada do BBBB: bola, polo fútbol, boi, polo negocio agropecuario, bala, pola mafia das armas, e biblia, polo movemento pentecostal"). Mais a victoria electoral non puxo fin á “furia neoliberal”: o golpe de estado organizouse para evitar o gran proxecto da “lei do fondo soberano”, que supoñía usar a riqueza xerada polo petróleo do Presal para os servizos públicos do pobo brasileiro.

A esqueda crítica brasileira ten analizado como un dos elementos negativos dos gobernos do PT o ter abandonado a “politización” e a formación da base social, fiando todo a unha redistribución da riqueza que foi concebida como a identificación de cidadán con consumidor, ademais de criticar a falta de reforma agraria e a contemporización dos gobernos do PT co agronegocio.

Mentras se poñía toda a carne na grella para gañar as eleccións, o movemento social estaba sendo cercado e as elites manobraban para desaloxar do poder ao PT. Ao final, o PT perdeu o 70% da base eleitoral nas municipais e Dilma foi apartada por un “golpe de estado xurídico”, iniciando con velocidade un proceso de desmontar as conquistas populares: reformas laborais reaccionarias, leis que favorecen a privatización ou a liquidación do gran proxecto de utilización dos réditos do petróleo para a Sanidade e Ensino.

Eliane chamou a reflexión da necesaria conciencia do límite do traballo institucional e da importancia da mobilización e organización social de base porque “as elites van cercando o movemento popular” e, cando poden, liquidan mesmo á esquerda reformista.