6 ene 2013

Historias "dos antigos dantes" (I): o señor Evaristo do Cima do Lugar.

Corredor da casa do Maruxo, nas Casas, Santiorxo.
"Os antigos dantes" é a expresión coa que xente maior destas terras de Sober denominan ás xentes que viviron aquí cando aínda se buscaban os tesouros dos mouros co Ciprianillo. O límite cronolóxico entre o tempo "dos antigos dantes" e dos nosos maiores podemos situalo coa aparación da pólvora que, segundo algúns, foi o factor determinante que rematou con todo iso dos aparecidos e da Compaña polos camiños.
"Os antigos dantes" son case seres míticos que labraron maxistralmente a pedra e a madeira, construíron paredes "direitiñas" ou "sentiron" o estrondo de cadeas de ouro a fundirse no Sil. Pero, claro, para quen nacimos nos tempos do "desxeo" da "Guerra Fría" os nosos "antigos dantes" son as xentes que contan as historias dos "antigos dantes", xunto coas súas propias, trasladándonos as peripecias da vida cotiá da primeira metade do século XX coma un Cosmos rico, único, salvaxe por momentos, alonxado desa visión ideal que ás veces temos das comunidades tradicionais e, certamente, irrepetible.
As historias "dos antigos dantes" non son aptas para mixiricas, quedan vostedes avisad@s.

NOTA - Da seguinte historia, recopilada e recreada a partires de conversas co Quintín de Barreiros, en Santiorxo, cambiáronse os nomes reais, tanto de persoas coma de lugares, pero as "anédotas" e as expresións sonvos verídicas.


Capela da Carballeira, Doade.
O señor Evaristo do Cima do Lugar traballou no Salto de Santo Estevo, coma moitos homes daquela. Mentras durou a construción da presa erguía cediño todas as mañás, acompañado da Lola de Sanxís, coa que casara, que lle servía sempre o almorzo na mesa antes dil saír.
Era ben disposta a Lola. Non só lle poñía comida no prato, senón que o acompañaba un treito do camiño a aquelas horas nas que aínda non amencera. "Fágoche compaña un bocadiño", dicíalle ao señor Evaristo pero, de volta, paraba na casa dun solteiro e metíase con il na cama. Ao cabo, a Lola llestoutro home marcharon traballar a Bilbao, levando consigo á filla que ela tivera co señor Evaristo. Así, o Evaristo do Cima do Lugar, co seu falar parsimonioso, quedou só e, cando rematou o traballo no encoro, andaba a xornal ao que caíse.

Certo día, a Pilocha do Mato, unha muller tan delgada que era "pel e osos", pediulle ao Evaristo que lle fose rozar os toxos. Dito e feito, alá foi el todo emocionado pensando nos cartiños que tería no peto, pois dicían que a Pilocha tiña unha boa herencia, que por iso casara con ela o Ramiro da Grila, abandonándoa ao pouco tempo, e non porque andivese con moitos homes, que iso el llo aceptaba, senón pola pouca hixiene que había naquela casa.

O Evaristo do Cima do Lugar rozou a feito durante todo o día - xa vía os cartos caendo do ceo - e, ao chegar a tardiña, alá foi cobrar onda a Pilocha. Pero ela díxolle que "Cartos non hai, como non queiras cobrar doutra maneira...". "Caraaaaaallooo" - contaba o señor Evaristo -, "despois dun día de roza tiña eu boa gana pero... pra non perdelo todo!" E así presumía da fazaña: "Caraaaaaaalloooo, tremelicaba a pixa coma nun saco de ósos".

Parece que, con todo, o Evaristo se arrimou algo á Pilocha que, dunha vez, xunto con outro home, o emborrachou e se meteron os tres na cama, sen lembrar o señor Evaristo o que alí pasara: "Caraaaaaaaaaaaaaalloooooo, fixéronma boa".


Así era o señor Evaristo, un home moi dado a que se meteran con el.

Un ano, pola festa de Amandi, o Evaristo andaba medio pinplado e, dándolle ganas de mexar, foino facer mesmo ao lado do palquiño redondo que había antes. Alí estaba todo pachorro a mexar, de xeito calmado, tal como el era, cando uns rapazolos do lugar lle tiraron un ourizo á pirola. "Caraaaaaaaaaaaaaaaalloooo - contaba el -, "non sabedes o que me pasou. Estaba mexando debaixo dun castiñeiro e caiume un ourizo na pixa: pasei toda a noite catándoa, caraaaaaaaaaaaaaaaaaaaaalloooo."

Na Vacariza, Neiras.
Tamén outro ano, na escasulla do millo, a Ramona da Grila non perdeu ocasión de meterse co señor Evaristo. Estando na faena coas mazarocas, a muller pasou a man pola cona da Maruxa de Casar de Cima e deulla a cheirar ao Evaristo. "Caraaaaaaaaaaaaaaaaaaaalloooo, é coma bacallau podre". Pasou logo a Ramona a man pola súa propia perrecha e volveulla poñer no nariz ao Evaristo: "Caraaaaaaaallooo, esto xa che é outra cousa". O caso é que as mulleres lle acabaron tirando ao Evaristo un balde de auga fría polos pantalóns abaixo. "Caraaaaaaaaaaaaallooo" - lamentábase el - "podían colgar a parruxa dun pino para que lla picaran os corvos".

Andado o tempo, ao señor Evaristo, coas facultades xa algo minguadas, levouno un sobriño para Vigo, onde coñeceu o mar. A primeira vez que alí foi á praia, nada máis chegar, viu a unha moza botando crema polo corpo e, coma un raio, alá foi el axudarlle a extender o potingue, recibindo unha labazada da rapaza e unha reprimenda do sobriño: "Usté pensa que esto é coma andar coas ovellas na Veiga". Ao que repuxo o Evaristo todo cheo de razón: "Caraaaaaaaaaaaaaaallooo, por riba de que eu non lle ía cobrar nada".

Así eran as historias do señor Evaristo do Cima do Lugar, que andaba sempre coa boina ladeada e que morreu, sen conseguir adaptarse á vida urbana, atropellado polo tren en Chapela, que Deus o teña na Gloria.

No hay comentarios:

Publicar un comentario